Ieder die verslaafd is zit diep in een knoopverslaving.
Stel…, dat uit de leegte iets verschijnt, plotseling een gewelddadigste herinnering, iemand, iets, een handeling en je in diepe schaamte onderdompelt?
Pau Austess
‘Ik ben een voorstander van ‘postkritiek’ de poging om nieuwe vormen van lezen en interpreteren te vinden die verder gaan dan de huidige methoden van kritiek, kritische theorie en ideologische kritiek. Maar, ik ben géén voorstander van de huidige postkritiek, die in allerlei schakeringen het voetlicht hebben gehaald. Ik ben voor postkritiek als, …als diegeen die kritiek geeft ook de regels van zijn eigen kritiek ondermijnt. Met het beeld van ‘Tussenmens’ in je gedachten kan dat.’
Toen ik dit gezegd had, keek ze mij aan: Als God, heet ze, Misja dus, kijkt mij met grote ogen aan. Haar lippen strak en opgerekt. Van haar wijd opengesperde ogen weerkaatst een vreemd licht, leeg, kristalhelderboos en ze voelt zich ineens ongemakkelijk; de nekspieren gespannen, komen haar lippen even van elkaar. In de pupillen zitten barstjes, trauma scheurtjes, woede van oud zeer, dat weet ze, maar ze kan er niets tegen doen. Het komt door mij, ík ben hét. Ik de dromer die langzaam achter het behang moet verdwijnen. Op zulke momenten lukt het haar niet de lava van oud zeer, gloeiende modder, als een vulkaan, niet over mij heen te spugen. Misschien heeft ze het gezien: ik krimp ineen. Ik maak mij zo klein mogelijk. Ik doe het voor haar…
In een interview zegt Misja, dat er een leegte in haar is. Door de leegte waarschijnlijk, koopt ze kleren en heeft ze inmiddels een halfton schuld. Ze draagt de kleren niet, ze stapelt ze op, op zolder bij papa en mama. Haar ex had eerst nog begrip voor haar en hoopte dat ze ‘de leegte’ met iets anders zou vullen. Kleptomanie neen…, en ook niet door weer een kapstok aan nieuwe kleren te kopen. Echtscheiding. Psychologen, filosofieën, helder verstand, het kon niet baten.
‘Misja, zeg ik, je bent ‘KNOOPVERSLAAFD”.
Ik heb al beschreven hoe ze mij dan aankijkt.
Knoopverslaving is iemand die een vak heeft geleerd en desondanks niet weet hoe een mensenleven in elkaar zit. Elk boek is daar getuige van: je raakt verknoopt met wat in het boek staat. Je kunt als taalkundige proberen uit te leggen wat het boek te vertellen heeft, maar het blijft projectie, je getuigt van een zelfopvatting. En dat kun je vakmatig doen. Welke wetenschapper dan ook, je bent de klos van je eigen vak.
‘Misja,’ probeer ik weer, ‘geef eens kritiek op je zelf, vertel mij datgeen wat je aan niemand ooit verteld hebt.’
Zo waar komt er een glimlach.
‘Als ik het je vertel dan krijg ik mijn erven niet…,’ ze huilt.
‘Ik vertel het aan niemand, niet aan jouw, ook niet aan de psycholoog, nee ik lieg, wel dus, maar de psycholoog heeft mij beloofd…,’ door haar snikken kan ik niet verstaan wat ze zegt.
De zon is inmiddels achter de daken verdwenen. Het terras loopt vol. De plakkerige hitte wordt overschaduwd door een lange stilte. Schuldgevoel? Misja drinkt snel. Ik houd mijn mond en ik zie het weer voor mij, hoe ze loslippig dronken haar verhaal vertelt over haar jeugd. Mijn vriend en ik luisteren ingetogen, en kijken haar betekenisvol aan. Ze is dronken en dus hoeven we het niet te menen en dus, dus…, dus zus en zo.
‘Hij, in pyjama, pakte mijn hand die ik op iets hard moest leggen. Een bult. Niet dat ik hierdoor ben beschadigd, nee hoor… .’
Maar zei ik, vertel je nu niet letterlijk wat Marguerite Yourcenar heeft beschreven? Oom en het kleine meisje? Incest dat alleen in een puur particulier moment geen schade aanricht.*
‘Nee,’ zei mijn vriend die literatuur studeert, ‘ze verwijst naar Don Miguel en Anna die geen enkele spijt hebben als broer en zus met hun liefdes relatie, maar ze zijn bang, eeuwig in de verdoemenis te geraken, leeg te worden, dus kiezen ze voor boetedoening… .
Op het terras heerst een monotoon geroezemoes.
’Ik ben knoopverslaafd, zegt Misja.
Ze staat op om naar de toilet te gaan. Daar kan ze nadenken en als ze terug, met een plof, op haar oude plek gaat zitten zegt ze: ‘Ik dacht dat je alles zat in te vullen, maar nu begrijp ik pas dat het te maken heeft met dat je de leegte wil oplossen en daarmee het probleem.’
Ze omhels me.
La Morales, mijn favorieten tapas bar in Sevilla, we worden dronken. Ik verzin dit natuurlijk allemaal. Maar het helpt. Wie als God wil leven hoeft nergens bang voor te zijn.
Het is allemaal liefde wat hier kraait.
.
Robert Kruzdlo Sevilla Spanje 8 Juni 2022
*Yourcenar, An Obscure Man, heeft het jonge meisje Nathanaël een intieme, fysieke relatie met een man, oom, waarvan ze geniet. Zij weet dat de wereld hem zou veroordelen voor zijn deelname aan wat als onnatuurlijke handelingen worden beschouwd, maar zij weigert te geloven dat haar/zijn oprechte genegenheid voor een andere als verkeerd moet worden beschouwd.
